Wanneer een kantonrechter een arbeidsovereenkomst ontbindt, past hij voor het bepalen van de vergoeding in beginsel de kantonrechtersformule toe (A x B x C).
Sinds 1 januari van dit jaar wordt de factor A in deze formule als volgt berekend:
- dienstjaren voor de 35e verjaardag van de werknemer tellen voor 0,5;
- dienstjaren vanaf het 35ste tot het 45ste levensjaar tellen voor 1;
- dienstjaren tussen de 45 en 55 jaar tellen voor 1,5; endienstjaren boven het 55ste jaar tellen voor 2.
De B-factor in deze formule staat voor het structurele maandelijkse beloning, ofwel het bruto maandsalaris, in ieder geval vermeerderd met vaste en overeengekomen looncomponenten, zoals vakantietoeslag, een vaste dertiende maand, een structurele overwerkvergoeding en een vaste ploegentoeslag. Behoudens zeer uitzonderlijke gevallen zullen niet tot de B-factoer worden gerekend: het werkgeversaandeel pensioenpremie, de auto van de zaak, onkostenvergoedingen, het werkgeversaandeel in de ziektekostenverzekering en niet structurele looncomponenten (bijvoorbeeld niet structurele bonus).
De C-factor is de correctiefactor. Hierin kan de rechter tot uitdrukking brengen of hij meent dat het ontslag aan één van de partijen kan worden verweten. Is van verwijtbaarheid geen sprake, zoals bijvoorbeeld bij een reorganisatie het geval kan zijn, bedraagt de C-factor in beginsel 1.
Wordt de arbeidsovereenkomst niet via de kantonrechter, maar door opzegging (na het verkrijgen van een ontslagvergunning van UWV-WERKbedrijf) beëindigd, dan gelden andere regels. Een werknemer die vindt dat hij ten onrechte geen, of een te lage vergoeding heeft ontvangen kan in zo’n geval een vordering wegens “kennelijk onredelijk ontslag” tegen zijn werkgever instellen. In de literatuur en de rechtspraak bestond grote onduidelijkheid over de vraag of de kantonrechtersformule ook in die zaken zou moeten worden toegepast.
De Gerechtshoven van Amsterdam, Den Bosch en Leeuwarden hebben – om in die leemte te voorzien – in een aantal recente arresten de zogenaamde “XYZ-formule” ontwikkeld en toegepast. Deze nieuwe formule voor schadevergoeding (X x Y x Z) lijkt op de kantonrechtersformule en werkt als volgt:
X-factor: het aantal gewogen dienstjaren:
Voor de berekening van X wordt de diensttijd afgerond op hele jaren. Vervolgens worden de dienstjaren op de volgende wijze gewogen:
- dienstjaren voor het 40ste levensjaar tellen voor 1;
- van het 40ste tot het 50ste voor 1,5; en
- elk dienstjaar vanaf het 50ste levensjaar telt voor 2.
Een periode van meer dan zes maanden wordt naar boven afgerond.
Y-factor: het laatstverdiende salaris:
De berekening van de Y-factor is gelijk aan die van de B-factor in de kantonrechtersformule.
Z-factor: de correctiefactor.
In de Z-factor worden alle omstandigheden van het geval ten tijde van het ontslag gewogen, onder meer de hiervoor genoemde omstandigheden. Uitgangspunt in de XYZ-formule is dat de Z-factor 0,5 bedraagt.
“Daarbij heeft te gelden dat deze factor beoogt in beginsel de maximale schadevergoeding bij een kennelijk onredelijke opzegging vast te leggen. Slechts in bijzondere gevallen kan deze factor hoger uitvallen dan 0,5. De Z-factor van 0,5 beoogt aan te sluiten bij de bestaande praktijk van de (gepubliceerde en ongepubliceerde) rechtspraak van de hoven van de laatste jaren.”
Bovenstaande uitleg komt rechtstreeks uit de arresten van de genoemde Gerechtshoven. Het is duidelijk dat de basis van de XYZ-formule de oude (tot 1 januari 2009 geldende) kantonrechtersformule is, waarbij het uitgangspunt van de correctiefactor echter niet 1 is maar 0,5. Het laatste woord is hierover nog niet gesproken. Het Gerechtshof Den Haag bijvoorbeeld past niet de XYZ-formule toe, maar heeft eigen formule ontwikkeld. Verwacht wordt dat de Hoge Raad zich binnenkort voor het eerst over de formule van het Gerechtshof Den Haag zal buigen. Dan zal duidelijk worden hoe het hoogste rechterlijke college van Nederland denkt over de wijze waarop de schadevergoeding in een kennelijk onredelijk ontslag procedure moet worden berekend. Tot die tijd bestaat in ieder geval in Amsterdam, Den Bosch en Leeuwarden de XYZ-formule.
Voor nu moet worden vastgesteld dat de keuze voor een procedure bij de kantonrechter of het UWV Werkbedrijf dus van invloed is op de hoogte van de vergoeding die de werknemer ontvangt. Mocht de XYZ-formule in de toekomst worden toegepast zoals de kantonrechterformule nu, dan zal de gang naar het UWV Werkbedrijf in veel gevallen goedkoper blijken voor de werkgever dan de zaak voorleggen aan een kantonrechter.
