Deze vraag stond centraal in een recente procedure bij de Kantonrechter in Amsterdam. De zaak was aangespannen door een fietser van Deliveroo. De Kantonrechter kwam tot de conclusie dat er tussen deze fietser en Deliveroo geen sprake was van een arbeidsovereenkomst.
Platformarbeid
Vraag en aanbod op de arbeidsmarkt vinden elkaar in toenemende mate via zogenaamde platforms. Maaltijdbezorgers zijn er een voorbeeld van. Maar ook taxidienst Uber. Een interessante vraag die opkomt is of deze bezorgers en taxichauffeurs werken op basis van een arbeidsovereenkomst, met alle arbeidsrechtelijke bescherming van dien. En als al sprake is van een arbeidsovereenkomst: met wie dan? Zou de maaltijdbezorger in dienst zijn van de “app”? Van het restaurant? Of wellicht zelfs van u, wanneer u een maaltijd bestelt? U vertelt hem immers hoe laat u hem waar precies verwacht.
De bovenstaande vraag leidt al langere tijd tot felle discussies tussen aanbieders van platformdiensten en vakbonden. Ook in de politiek wordt de platformisering nauwlettend gevolgd. De PvdA is hierin zelfs zover gegaan dat zij een crowdfunding actie is gestart om een proefprocedure over deze vraag te initiëren. De inzet werd de 19-jarige Sytze, een maaltijdbezorger van Deliveroo.
Sytze vs. Deliveroo
Deliveroo is eind 2017 overgestapt op het “fee per delivery” model. Zij heeft per mail aan al haar medewerkers in dienst voor bepaalde tijd, aangekondigd hun tijdelijke arbeidsovereenkomsten niet te zullen verlengen. Tegelijk bood Deliveroo hen een zzp-contract aan. De al in gebruik zijnde kleding en thermobox van Deliveroo mochten zij houden.
Sytze ging met dit aanbod formeel akkoord, maar spande later – gesteund door de crowdfunding van de PvdA – toch een procedure aan. Op de website van de PvdA is hierover te lezen:
Sytze is 19 jaar oud. Naast zijn studie politicologie heeft hij een bijbaan. Hij bezorgt al een jaar lang op zijn fiets maaltijden voor Deliveroo. Leuk werk dat ook nog wat lichaamsbeweging oplevert. En hij kan zelf zijn werktijden indelen. Wat wil je als student nog meer? Nou, er zijn wel een paar zaken. Zoals de zekerheid van een inkomen als Sytze een aanrijding heeft op zijn Deliveroo-fiets. Of bescherming tegen willekeurig ontslag. Of, hoewel het voor Sytze nog ver weg is, een normale pensioenregeling.
Op verzoek van Sytze heeft de Kantonrechter te Amsterdam zich gebogen over de kwestie. Deze oordeelde als volgt.
Partijbedoeling
De Kantonrechter oordeelde eerst over de partijbedoeling bij het sluiten van het zzp-contract: hadden Deliveroo en Sytze, bij het sluiten van die overeenkomst, niet (eigenlijk) de intentie een arbeidsovereenkomst te sluiten? De Kantonrechter oordeelde dat dit niet het geval was. Dit oordeel baseerde de Kantonrechter met name op een e-mail van Sytze, waarin hij onder meer had geschreven: “ik zou graag mijn contract willen omzetten naar een zzp-contract. Wat moet hiervoor gebeuren?”; het feit dat Sytze een eenmanszaak heeft ingeschreven bij de Kamer van Koophandel; en dat hij een btw-nummer had aangevraagd. Sytze was zich er derhalve van bewust dat hij als zzp’er aan de slag zou gaan voor Deliveroo, aldus de Kantonrechter.
Uitvoering van overeenkomst
Vervolgens diende nog gekeken te worden naar de wijze waarop partijen uitvoering hebben gegeven aan hun samenwerking. Een belangrijk verschil tussen de arbeidsovereenkomst en een echt zzp-contract is de gezagsverhouding: wordt er werkgeversgezag uitgeoefend?
Sytze vond van wel. Deliveroo zou gezag uitoefenen door het geven van specifieke instructies, o.a. met betrekking tot veiligheid. Ook was het Deliveroo die uiteindelijk bepaalde welke bestellingen aan de bezorger werden aangeboden: dit gebeurde door middel van een app.
De Kantonrechter oordeelde echter dat er geen sprake is van een gezagsverhouding: de bezorger mocht namelijk zelf beslissen of hij zich aanmeldde voor het ontvangen van bestellingen en hij kon ook bestellingen weigeren. Daarbij stond het de bezorger ook vrij om zijn eigen kleding te dragen; opdrachten uit te voeren voor concurrenten; en mocht hij zich laten vervangen zolang de vervanger zich aan de veiligheidsvoorschriften houdt.
Geen arbeidsovereenkomst. Opgelost?
De Kantonrechter kwam in deze zaak aldus tot het oordeel dat geen sprake was van een arbeidsovereenkomst tussen Deliveroo en Sytze. Dit is het eerste oordeel van een Nederlandse rechter over dit soort verhoudingen, maar er lopen intussen ook andere procedures. Ook in het buitenland zijn de platformconstructies onderwerp van gesprek. In de UK is de Deliveroo bezorger volgens de rechter zelfstandig, maar werd een Uber-chauffeur aangemerkt als ‘worker’ (een soort tussencategorie tussen werknemer en zelfstandige), waardoor de chauffeur recht heeft op o.a. een minimumloon. In Frankrijk en Spanje werd de Deliveroo bezorger weer wel als werknemer beschouwd.
Platformarbeid kan bovendien op heel veel verschillende manieren worden ingericht. Er zijn talloze businessmodellen met kleine en grote verschillen en ook de exacte uitvoering ervan kan tot een andere uitkomst van een procedure leiden. Het is dan ook de verwachting dat er in de nabije toekomst meer zaken zoals voornoemde tussen Deliveroo en de bezorger voor de rechter zullen komen. Daarbij gaan er ook stemmen op die beweren dat het Nederlandse arbeidsrecht, in de basis intussen ruim honderd jaar oud, niet is toegerust op deze ontwikkelingen en opnieuw moet worden uitgevonden.
Ook in de zaak van Sytze wees de Kantonrechter op deze tekortkoming. Hij legt de bal echter nadrukkelijk bij de wetgever: “Wanneer het ongewenst wordt geacht dat werkplatforms als Deliveroo dergelijke overeenkomsten aanbieden, zal de wetgever daartegen maatregelen moeten treffen.”
