Dat Italië een moeizaam werkende parlementaire democratie heeft, waarin kabinetten vallen als rijpe appelen, is wel bekend. Minder bekend is wellicht dat Matteo Renzi als jongste premier ooit er alles aan doet hier verandering in te brengen. Renzo was 39 toen hij premier werd en dus piepjong naar Italiaanse maatstaven, waar je als politicus pas begint mee te tellen als je de 70 bent gepasseerd. De enige die hem dat nadeed was Benito Mussolini. Pikant detail is dat zowel Mussolini als Renzi zonder verkiezingen aan de macht zijn gekomen. Bij Renzi gebeurde dat echter heel wat minder bloederig dan bij zijn beruchte voorganger; waar Mussolini en zijn kompanen in de jaren ’40 van de vorige eeuw het noorden van Italië rovend en moordend onveilig maakte en daarmee de macht afdwongen, werd Renzi door zijn partij als nieuwe leider naar voren geschoven. Dit stelde hem in staat het premierschap aan zijn voorganger Letta te ontfutselen.
Terug naar het heden. Renzi wil een eind maken aan de zwakke positie van de regering. Deze wordt onder meer veroorzaakt door het zogenaamde “bicameralismo perfetto”, oftewel de gelijke verdeling van bevoegdheden tussen de beide kamers van het Italiaanse parlement. Artikel 70 van de Italiaanse Grondwet verwoordt dit principe eenvoudigweg als volgt: “La funzione legislativa è esercitata collettivamente dalle due Camere”. Vrij vertaald: De wetgevende macht wordt door de beide Kamers gezamenlijk uitgeoefend. Zowel de “Camera dei Deputati” (vergelijkbaar met onze Tweede Kamer) als de “Senato della Repubblica” (Eerste Kamer) mogen alle mogelijke wetsvoorstellen afkeuren en laten aanpassen, de regering naar huis sturen en wetsvoorstellen indienen.
Omdat het bicameralismo perfetto een belangrijke oorzaak is van de vele regeringscrises in Italië, tracht men dit stelsel sinds decennia te veranderen. Dit is echter verdomd lastig, juist vanwege het bicameralismo perfetto zelf. Een raszuivere Catch-22!
Renzi is gelukkig niet voor één gat te vangen. Al voordat hij aantrad als premier heeft hij enkele malen overleg gevoerd met zijn politieke tegenpool: Silvio Berlusconi, leider van Forza Italia. En alsof de tijd van Romeinse politieke intriges sinds Cicero niet heeft stilgestaan, is daar een heus verbond uitgekomen, het zogenoemde “Nazareense Pact”, waarin Berlusconi kennelijk (uiteraard staat niets op schrift) heeft beloofd mee te zullen werken aan de gewenste grondwetswijziging in ruil voor nader te bepalen “wederdiensten”. Welke deze wederdiensten zijn blijft ook voor de Italiaanse pers gissen, maar duidelijk is dat Berlusconi zijn onderdeel van het pact is nagekomen; zijn partij heeft netjes vóór de grondwetsherziening gestemd.
De grondwetswijziging heeft een vergaande strekking. Om te beginnen wordt het bicameralismo perfetto afgeschaft. Niet alleen wordt de macht van de Senato beperkt, ook wordt het aantal Senatoren teruggebracht van 315 naar 100. Het eenvoudige artikel 70 zal worden vervangen door een gecompliceerde lap tekst, die erin voorziet dat de Senato alleen stemrecht krijgt ten aanzien van de grondwet, de kieswet en enkele andere specifieke wetten en verdragen. Alle andere wetten zullen voortaan alleen door de Camera dei Deputati worden goedgekeurd. De Senato zal daardoor voor wat betreft het dagelijkse wetgevingsproces grotendeels buitenspel komen te staan.
Daarnaast komen de provincies als aparte bestuurslaag te vervallen, wordt het Italiaanse equivalent van de Raad van State afgeschaft en wijzigt men de benoemingsprocedure voor de president en de rechters van het Constitutionele Hof.
Deze veranderingen zijn de ingrijpendste sinds de invoering van het hedendaagse Italiaanse parlementaire bestel in 1945. Op 4 december mag het Italiaanse volk zich in een referendum over deze veranderingen uitspreken. Er zijn twee antwoorden mogelijk: sì en no.
Heeft uw bedrijf regelmatig te maken met contracten in het Italiaans of onder Italiaans recht? Neem voor meer informatie contact op met mr. Sjef Bartels van de sectie Ondernemingsrecht van Labré advocaten.
